Een man schiet overeind vanuit de kerkbank, in het middenvak recht tegenover de preekstoel van de Amersfoortse Sint-Joriskerk. Het gebeurt onder de Fantasie in c-moll van de Duits-Nederlandse componist Gerard Bunk, tijdens het concert afgelopen woensdag 2 september met de organisten Sander van den Houten en Jorisorganist Rien Donkersloot.
Mijn eerste gedachte is: de man gaat weg – vanwege plassen, afspraak vergeten of interesse in orgelspel verloren. Maar dat doet hij niet. Hij blijft staan en richt zijn volle aandacht op het grote televisiescherm waarop je Sander van den Houten kunt zien spelen. Kennelijk is deze orgelliefhebber geraakt door de onstuimige compositie van Bunk en het meeslepende spel van de organist.
Hij heeft gelijk, vind ik. De muziek van Bunk (1888-1958) is de verrassing van de avond. De componist studeerde – net als de concertgevers van vanavond Rien Donkersloot en Sander van den Houten – aan het conservatorium van Rotterdam, al studeerde Bunk er piano. Hij ging in 1906 in Duitsland studeren en is daar altijd gebleven. Uiteindelijk werd hij organist van de Sankt Reinoldikirche, een kerk met een vijfklaviers Walcker-orgel met 105 stemmen.
Bunk – Sander van den Houten spreekt zijn naam op z’n Nederlands uit, de Duitsers zullen hem ongetwijfeld Herr Bunk hebben genoemd – schreef zijn muziek voor het Walcker-orgel uit 1909, een instrument met een woud aan speelhulpen (koppels, zwelkasten, een rolzweller . Die heeft Naber-orgel in de Joriskerk niet en daarom prijst Van den Houten zijn registranten Samuël Strijbis en Koen van Andel, die bij deze fantasie maar liefst 130 registerwisselingen moeten uitvoeren. Om de luisteraars te helpen speelt de organist het thema een keer voor.
De man tegenover de preekstoel blijft zeker een paar minuten staan luisteren – zo geconcentreerd dat het lijkt alsof hij zelf niet eens weet dat hij is gaan staan – en gaat dan pas weer zitten, maar houdt zijn volle aandacht gericht op het scherm, genietend van de muziek.
Eerder al had Van den Houten al indruk gemaakt met zijn vertolking van het Adagio in E-major van de Engelsman Frank Bridge, gespeeld vanaf de IPad. Beginnend met een vinger in het klein octaaf met de Viola di Gamba 8’ van het Bovenwerk, daarna een crescendo naar zowat het volle werk en weer terug. Anglofielen onder de bezoekers waanden zich in de kathedralen van Salisbury, Southwark of York.
Tussen Bridge en Bunk begeeft Rien Donkersloot zich ook in de Romantiek met een uitvoering van het indrukwekkende ‘Was Gott tut das ist wolgetan’ van Fransman Alexandre Guilmant. In deze muziek klinkt de Parijse organist bijna meer als een Duitser. Maar een echte Duitser als Karg-Elert bleek het ook heel goed te doen op het Naber-orgel. Maar ja, Naber was zelf natuurlijk ook een Duitser. Donkersloot speelde drie delen uit de Choralimprovisationen opus 65. Naber leeft ruim een generatie eerder dan Karg-Elert, maar toch past die muziek het orgel als een handschoen.
Het concert opende met Sander van den Houten op het koororgel met Magnificat Primi Toni van Dieterich Buxtehude. Daarna leek of Rien Donkersloot opeens alles van dansen afwist. Nauwgezet lichtte hij namelijk barokke dansvormen toe – zoals allemande, sarabande, menuet en gigue – ter inleiding van de ‘Franse Suite’, van Johann Sebastian Bach. Hoewel Donkersloot benadrukte dat Bach het stuk gewoon ‘Suite’ noemde en dat anderen daar ten onrechte het woord ‘Franse’ aan hadden toegevoegd. Wijselijk vertelde de organist er niet bij of hij zelf al die dansen machtig is.
Ook de afsluiting van het concert had plaats in barokke sferen met een gezamenlijke improvisatie op twee orgels over de Geneefse melodie van Psalm 134. Kort voor de aanvang van het concert maken de beide organisten nog snel even een schema op het programmablad hoe de impro zal verlopen.
De camera’s werden deze keer bediend door concertcommissielied Frank Vergeer en zijn jeugdige zoon Jasper (14). Vaste Jorisconcerten techneut Eduard van Maanen was deze keer afwezig. Nieuw deze keer was een extra camera op het rugwerk, waardoor het werk van spelers en registranten ook van bovenaf was te zien in plaats van altijd maar opzij. Dat maakt het kijken aangenaam voor de thuisluisteraar en voor de bezoekers uit de kerk, die ook deze keer niet alleen uit Amersfoort en directe omgeving kwamen, maar ook bijvoorbeeld uit Kampen (stadgenoten en tevens grote liefhebbers van het spel van Sander van den Houten), Groot-Ammers, Apeldoorn en Zwolle.
Op woensdagavond 16 september is het laatste concert van de zomerserie in de Joriskerk. Rien Donkersloot speelt dan orgelwerken op verzoek. Mail je verzoeken aan info@orgelconcertenjoriskerk.nl.
Het concert van woensdag 2 september is terug te luisteren en te kijken via https://www.youtube.com/watch?v=sIkxKAsvKg8. Trek uit dankbaarheid voor zoveel moois gerust uw digitale portemonnee.
[PETER SNEEP]